އަލްމަރްޙޫމް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ދީދީ (މަންދަގޭ މުޙައްމަދު)

މުޙައްމަދުބެއަކީ އެކިއުމުރުގެ ކުދިންނަށް ކިޔަވައިދެއްވި މުދައްރިސެކެވެ. އެންމެ ގިނަމީހުން ދަންނަގޮތުންނަމަ މުދިމެކެވެ. ހުކުރު،ޢީދު ނަމާދުކުރެއްވި އިމާމެކެވެ. ރީތިކޮށް ޤުރުއާން ކިޔަވާ ޤާރީއެކެވެ. މަޢުލޫމާތު މުއްސަނދި ލިޔުންތެރިއެކެވެ. ގަމުގެ ތާރީޚާއިބެހޭ ގިނަ މަޢުލޫމާތުތަކެއް ހޯއްދެވުމުގެ އިތުރުން ނަޞަބުގެ ޢިލްމަށް ޝައުޤުވެރިކަން ބެހެއްޓެވި ޚިދުމަތްތެރިއެކެވެ. އިހްތިރާމް ލިބިލެއްވި ހަރުދަނާ ލީޑަރެކެވެ. ހީވާގި ދަނޑުވެރިއެކެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ފުރަތަމަ މުދައްރިސަށްވުމުގެ ސަބަބުން އަބަދުވެސް ވަރަށް ބޮޑު ގާތްކަމެއް ބެހެއްޓެވި ބޭބެއެކެވެ. އަޅުގަނޑުގެ މިތުރެކެވެ. 

ނަސަބު: 

އަލްމަރްޙޫމް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ދީދީގެ ބައްޕައަކީ، މަންދަ އައިޝާ ފާނާއި ކަތީބު ޙުސައިންތައްޚާނު ކައިވެނިބައްލަވައިގެން ލިބުނު ޙަސަންތައްޚާނު ދިގަރު ދޮންތަކުރުފާނުގެ އައިމިނާފާނާއި ކައިވެނި ބައްލަވައިގެން ލިބުނު ޙަސަންތައްޚާނު(ރެކި ތައްޚާނު) ކޮޅުވޭރު މަރިޔާފާނާއި ކައިވެނި ބައްލަވައިގެން ލިބުނު ޙަސަން ތައްޚާނާއި ކުޑަތައްޚާނާއި ދެބެއިންގެ ތެރެއިން ކުޑަތައްޚާނުގެ މަންދަގޭ ދޮންދީދީ ލ.ފޮނަދޫ ހިރިހަމައިދިކަލޭފާނުގެ އަލިކަލޭފާނުގެ ޔޫސުފްމަނިކުފާނާއި ކައިވެނި ބައްލަވައިގެން ލިބިލެއްވި މަޝްހޫރު މަންދަގޭ މުޙައްމަދު ދީދީ ކަތީބުގެ އިބްރާހިމް ދީދީ އެވެ. މުޙައްމަދު ދީދީ ކަތީބު ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތީ ގަމު މުކުރިމަގު ބޮޑުދޮންފުތުގެ ޙަސަނުގެ އައިޝާ ދީދީ އާއެވެ. 

މުޙައްމަދުބޭބެގެ މަންމަ ހަދިޔަތަކީ ތުނޑީ އެކޮޅަބޭބޭގެ ފާތިމަ، ޙަސަނު، އައިމިނަ މިތިންކުދިންގެ ތެރެއިން ޙަސަނުގެ ދަރިއެކެވެ. ހަދިޔަތާއި އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ހުރީ މަރިޔަނބެވެ. މިމަރިޔަނބަކީ މާލޭ އައިރިސް ޔޫސުފް ޢަލީ އާއި މާލޭ މ.ދިލްދިޔާ އަޙުމަދު ޢަލީގެ މަންމަ އެވެ. ތުނޑީ ދާއޫދުބެއަކީ އެކޮޅަބޭބޭގެ އައިމިނަގެ ދަރިއެކެވެ. 

މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ދީދީ ދުނިޔޭގެ އަލިކަންދެކެވަޑައިގަތީ 16 މެއި 1938 ގައި ލ.ގަމު މަތިމަރަދޫގައެވެ. 

މުޙައްމަދުބޭ ވަރަށް ކުޑައިރު ބައްޕަ އިބްރާހިމް ދީދީ ނިޔާވުމާއިގުޅިގެން މަންމަ ހަދިޔަތާއި ކައިވެނިކުރެއްވީ ބައްޕަގެ ކޮއްކޮ ޙުސައިން ދީދީ އެވެ. މުޙައްމަދުބޭބެއާއި އެއްބަނޑު ސޮފިއްޔާ ޙުސައިން (މީނާޒް) އާއި މަރްޙޫމް ޔޫސުފް ޙުސައިން (މަންދަގެ) ގެ ބައްޕަ އަކީ މިދެންނެވި ޙުސައިންދީދީއެވެ. 

ކައިވެނީގެ ޙަޔާތް: 

މުޙައްމަދު ބޭބެ ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތީ އުއްސަކުރު ކުޑަފުތާއި ބޮޑުދޮންމަރިޔަނބުގެ މޫސާ (ކުޑަފުތަގެ މޫސާ ނުވަތަ އަތިރީކޮޅު މޫސާ) އަތިރީކޮޅު ސިއްތިޔާއި ކައިވެނިކޮށްގެން ލިބިލެއްވި، ފާޠިމަތު މޫސާ އާއެވެ. ފާޠިމަތު މޫސާ އަކީ އޭނާގެ މަންމަ އަތިރީކޮޅު ސިއްތިޔަ ފަދަ ކުޅަދާނަ ފޫޅުމައެކެވެ. 

މުޙައްމަދުބޭގެ ދަރިންނަކީ، ޖަމީލާ، އައިމިނަތު މުޙައްމަދު، ޙަސަންމުޙައްމަދު، އަސްލަމް މުހައްމަދު، ޙައްވާ މުޙައްމަދު، ޚަދީޖާ މުޙައްމަދު، އަންސޫދާ މުޙައްމަދު، މަރިޔަމް މުޙައްމަދު، އަސްއަދު މުޙައްމަދު އަދި އަޝްރަފް މުޙައްމަދެވެ. 

އަވަހާރަވުން: 

1433 ވަނަ އަހަރުގެ ރަމަޟާންމަހުގެ (އޯގަސްޓް 2012) ފަހު ދިހައިގެތެރޭގައި މިސްކިތުގައި ނަމާދުކުރައްވަނިކޮށް ސްޓްރޯކެއްޖެހިވަޑައިގަތެވެ. އިތުރު ފަރުވާ ހޯދުމަށް އިންޑިޔާގެ ޓްރިވެންޑްރަމްގައި ހުންނަ އަނަންތަޕޫރީ ހޮސްޕިޓަލްގައި 13 ސެޕްޓެމްބަރ 2012 ގައި ކުރެވުނު އޮޕަރޭޝަނަށްފަހު ކޯމާއެއްގައި އޮންނަވާތާ 3 މަސްދުވަހަށްފަހު ޑޮކްޓަރުން އުއްމީދު ކަނޑާލުމާއިގުޅިގެން ރަށަށް ގެނައުމަށްޓަކައި މާލެ ގެނައިތަނުން އިތުރަށް ހާލުކޮޅު ދެރަވެ، މިފަނާވަނިވި ދުނިޔެ ދޫކޮށް ދެމިއޮތުމުގެ ޢާލަމަށް ދަތުރުކުރެއްވީ 18 ޑިސެމްބަރ 2012 (05 ޞަފަރު 1434) ގައެވެ. ވަޅުފުޅުލެވިފައިވަނީ މާލޭ އާސަހަރާގައެވެ.