 |
| އަލްމަރްޙޫމް ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ ޔޫސުފް |
ލިޔުނީ:
ޠާހާ އަބޫބަކުރު، ލ.ގަން. 18 ޖުލައި 2015މ.
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ އަކީ މަތިމަރަދޫގެ ތަޢުލީމަށް އަގުނުކުރެވޭފަދަ ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮއްދެއްވި މުދައްރިސެކެވެ. މަތިމަރަދޫގެ ޘަޤާފީކަންކަމުގެ މުރީދެވެ. ރައްޔިތުންނިކުމެ ކުރާ މަސައްކަތްތަކުގައި އިސްކޮށް ޙަރަކާތްތެރިވި ހަރުދަނާ ސަޚްސިއްޔަތެކެވެ. ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި ތަފާތު އެކިއެކި މަސައްކަތްތަކުގައި ހީވާގި، ހުނަރުވެރި މަސައްކަތްތެރިއެކެވެ. ގިނަ ބަޔެއްގެ ލޯތްބާއި ޤަދަރު ލިބުނު ނަމަވެސް އޭނާ ފާހަގަކުރެވެނީ މީހުންނާއިގުޅޭ، ހިތްހެޔޮ، ސަމާސާ މިޒާޖެއްގެ ވެރިއެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ވަލުގޭ އާއިލާއަކީ މަތިމަރަދޫގެ ތަޢުލީމީ ދަންމަރު އަދުގެ ޖީލާއިހަމައަށް ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި ވަރަށް ބޮޑު ޙިއްޞާއެއް އަދާކޮށްފައިވާ އާއިލާއެއްކަމާމެދު އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތެވެ. އެގޮތުން އޭގެ އެންމެ ބޮޑު ތަޢުރީފެއް ޙައްޤުވާ ފަރާތަކީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ބައްޕަ އަލްމަރްޙޫމް ވަލުގޭ ޔޫސުފްއަށެވެ. އަލްމަރްޙޫމް ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ ވެސް އޭނާގެ ބައްޕަ ފަދައިން ކުޑަކުދިންނަށް ޤުރުއާންކިޔަވަން ދަސްކޮށްދިނުމުގެ މަސައްކަތުގައި ދެމިހުއްޓެވެެ. އަދި ރައްޔިތުން ހިންގި ބޮޑުމަދަރުސާގައި ވެސް ކިޔަވައިދިނެވެ.
މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި، ޢީދުގައި ކުޅެވޭ ކުޅިވަރުތަކުގެތެރެއިން ކޯޑި އެލުވުމަށްފަހު ކިޔާ "ކޯޑި ޅަޅާ ފީވެޔޯ" މިލަވައަކީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ ހަދާފައިވާ ލަވައެކެވެ. އޭނާގެ ދުވަސްވަރުގައި މިފަދަ ކުޅިވަރުގައި ނަގާކިޔާ މީހަކީ އެއީއެވެ. ޖޯޝާއި ފޯރި އުފައްދާ ވަރުގަދަ އަޑެއްގެ ވެރިއެކެވެ. އެޒަމާނުގައި އޮންނަ މާލޫދުކިޔުންފަދަ ކަންކަމުގައި ވެސް އެންމެ އިސްރޯލެއް އަދާކުރާނީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ އެވެ.
ރޭނުމާއި ސިމެންތީގެ މަސައްކަތްތަކުގައި އޭނާގެ ހުނަރުވެރިކަން ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. މިރޮނގުން އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ މަސައްކަތަކީ އެދުވަސްވަރު ގެދޮރު ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ދޮރުބަހައްޓާ ދޮރުގެ މަތިން ފޫޓެއްހާތަނަށްރޭނުމަށްފަހު ދެންއެބަހައްޓާ ޖާލިގަނޑު ހެދުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ލަކުޑި ތައްގަނޑެއްގެ މައްޗަށް ސިމެންތި އަޅާފައި 24 ގަޑިއިރު ބަހައްޓާ ހިކުމުން ތައްގަނޑު ނަގައިގެން ހަދާ އެބާވަތުގެ ޖާލި ގަމުގައި ތައްޔާރުކުރަން ފެށި މީހަކީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲއެވެ. 25 ރުފިޔާއަށް ހަދައިދީފައިވާ މިބާވަތުގެ ބައެއްޖާލިތައް މިހާރުވެސް ބައެއްގޭގެއިން ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ. އޭނާގެ މަސައްކަތްތެރިކަމުގެ ރަމްޒެއްގެގޮތުން ފެންނަންހުރި އެތައް ތަނެއް މިހާރުވެސް އެބަހުއްޓެވެ. އަތިރީކޮޅަ އައްޔަގެ ގޭ (މިހާރުގެ ގޯނބިލިގޭ) މެދުފާރަކީވެސް އުވައިން އޭނާ ރޭނިފާރެކެވެ.
ރާވެރިކަމަކީ ވެސް ދަރިން ބޮޑެތިވެ ވަޒީފާ އަދާކުރަންފެށުމާއި ޖެހޭންދެން ކުރި މަސައްކަތެކެވެ. އަބަދުވެސް އަރައިއުޅޭ ތިން ރުއް ހުރެއެވެ. އޭނާއަކީ ހިލޭ ސާބަހަށް ބޮޑެތިމީހުންނާއި ކުޑަކުދިންގެ ބޯކޮށައިދިނުމުގެ މަސައްކަތްވެސް ކުރި ޚިދުމަތްތެރިއެކެވެ.
އޭނާގެ ދީލަތިކަމާއި ހިތްހެޔޮކަން ފާހަގަވެގެންދާ އެއްކަމަކީ ޚާއްސަ ކާއެއްޗެއް ގޭގައި ތައްޔާރުކޮށްފިނަމަ އެއަށް އިންސާފުކުރުމުގައި އެހެން މީހުންބައިވެރިކުރުން އާދަކޮށްފައި ވުމުންނެވެ. އެފަދަ ކެއުމަކަށް އިންސާފުކުރުމުގައި އެވަގުތަކު ފެނުނިއްޔާ ފެނުނު މީހަކު ބައިވެރިކުރުމަކީ އުފަލަކަށް ހަދާފައިވާތީއެވެ.
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ބައްޕައަކީ ވަލުގޭ ޔޫސުފް ޢަލީ (ވަލުގޭ ޔޫސުބް) އެވެ. ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ޢަބުދުއްރަޙްމާނަށް ކަދީދަގެ ބަނޑުން އުފަން އައިމިނަ އާއި، ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ބަރުބޭ ފާތިމަގެ ބަނޑުން ތުއްތަކުރަށް އުފަން ވަލުގޭ ކުޑަސޮރު (ހަންބޭގެ ޢަލީ)ގެ ދަރި ވަލުގޭ ޔޫސުބެވެ. ވަލުގޭ ޔޫސުބް 83 އަހަރުގައި ނިޔައުވީ 6 ޖުލައި 1971މ. ގައެވެ. އެހެންކަމުން ވަލުގޭ ޔޫސުބް އުފަންވީ ގާތްގަނޑަކަށް 1888މ. ގައެވެ.
ވަލުގޭ ކުޑަސޮރާއި އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ތިބީ ދޮންބެ (ޔޫސުފް) އާއި ކުޑަފުތާއި ކަޅުމަންޖެއެވެ. މިދޮންބެގެ ހުސޭނާއި ދޮންބެގެ ކަދީދާގެ އާއިލާވެސް އެބައޮތެވެ. ކުޑަފުތުގެ އާއިލާވެސް މަތިމަރަދޫގައި އެބައޮތެވެ. ކަޅުމަންޖެގެ ހުރީ އެންމެ ދަރިއެކެވެ. އެއީ "ހުއްލަ ދައިތޭ" އެވެ. މީނާ ނިޔައުވީއިރުވެސް އިނދެގެން އުޅުނީ ތުނޑީ އަބޫކުރައްގޭ ޢައްޔަ އާއެވެ. ދަރިއަކު ނުލިބެއެވެ.
ވަލުގޭ ކުޑަސޮރު (ޢަލީ)ގެ ދަރިންނަކީ (ހ) ވަލުގޭ އާދަނު، (ށ)ވަލުގޭ ޔޫސުބް، (ނ)ވަލުގޭ އިބްރާހިމް، (ރ)ވަލުގޭ މަރިޔަމް (އާއިލާ މާބައިދޫގައި) ، (ބ) ވަލުގޭ ސިއްތިޔަ (އާއިލާ ގަމު ތުނޑީގައި) އެވެ.
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ މަންމައަކީ، ގަމު ތުނޑީ ތުން މުޙައްމަދުގެ ސިއްތިޔައެވެ. ތުން މުޙައްމަދުގެ ދެންތިބި ދަރިންނަކީ، ފާޠިމަ (ތުނޑީ އައިޝްދައިތަގެ މަންމަ)، ސަޢީދު (ތުނޑީ އިބްރާހިމް ޒަކީގެ މަންމަގެ ބައްޕަ)، ކުރީގެ ކަތީބު ޔޫސުފް މުޙައްމަދު (ޑރ. ޢަބުދުލްއަޒީޒް މެންގެ ބައްޕަ)، ޔޫނުސް މުޙައްމަދު (މަންޒަރު ޔޫނުސް)، އަދި ޚަދީޖާ މުޙައްމަދު (އަތޮޅު ކައުންސިލަރ ކަމާއި ތުނޑީގެ ކަތީބުކަންކުރެއްވި ޢަބުދުލްވައްޙާބުގެ މަންމަ) އެވެ.
ވަލުގޭ ޔޫސުބް އާއި ތުން މުޙައްމަދުގެ ސިއްތިޔަގެ ކައިވެނިން ލިބުނު ދަރިންނަކީ، (ށ-1) ވަލުގޭ އައިމިނަ (މީނާގެ އާއިލާ ފޮނަދޫގައި)، (ށ-2) ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ (ލ.ގަމު މަތިމަރަދޫ ގޯނބިލިގެ)، (ށ-3) ވަލުގޭ މަރިޔަނބު (މީނާ މާލޭ މ.މީރާ އަޙުމަދުފުޅާއި (މިރުސް އަޙުމަދުފުޅު ނުވަތަ ދޮންކަތްދާ އަޙުމަދުފުޅު) އިނދެގެން ލިބުނު އަންހެން ދަރިއަކީ ޖީޒާއެވެ. މިކުއްޖާ ވަރަށް ކުޑަކުޑައިރު ވަލުގޭ މަރިޔަމް ނިޔައުވީއެވެ.)
ސިއްތިޔަ ނިޔާވުމުން ވަލުގޭ ޔޫސުބް ކައިވެނިކުރެއްވީ ލ.އިސްދޫ ކަލައިދޫ ޢީސާގެ ދޮން އައިޝަ އާއެވެ. ކަލައިދޫ ޢީސާގެ ދަރިންނަކީ (ހ) ދޮންއައިޝާ (ށ) ހަރީރާ (އައިސް ޓްރޭޑަރސް ޢަބުދުﷲގެ މަންމަ)، (ނ) ކަލައިދޫ މުޙައްމަދު (ޖައުފަރުބޭގެ ބައްޕަ)، (ރ) އިސްދޫ ދޮންސޮރު (އިސްދޫ ކައުންސިލަރ ޚަލީލްގެ ބައްޕަ) އެވެ.
ވަލުގޭ ޔޫސުބަށް ކަލައިދޫ އީސާގެ ދޮންއައިޝާގެ ބަނޑުން ލިބުނު ދަރިއަކީ(ށ-4) ޔޫނުސް ޔޫސުފް އެވެ. މި ޔޫނުސްގެ އާއިލާ މިހާރު ދިރިއުޅެނީ ލ.ގަމުގައި މުންޑޫ-ކަޅައިދޫ ރައްޔިތުން އާބާދުވެފައިވާ ސަރަޙައްދުގައެވެ.
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ ތިން ކައިވެންޏެއް ކުރި އެވެ. ފުރަތަމަ ކައިވެންޏަކީ މަތިމަރަދޫ ހިންޏަމެންގޭ ޢަލީ (ކުޑައައްޔަ)ގެ ކަދީދާއާއި ކުރި ކައިވެންޏެވެ. އެއަށްފަހު ތުއްދިޔަގެ ދޮންފުތުގެ މަރިޔަނބު (އައިމިނަގެ މަރިޔަނބު)ގެ ކަޅުކުރު (އާދަމް ޝަމީމް)ގެ ސަންފާ އާއެވެ. ދެން ކައިވެނިކުރީ ކުޑަފުތަގެ އައްޔަގެ އަސްމާ އާއެވެ. ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ހުރިހާ ދަރިންގެ މަންމައަކީ މި އަސްމާ އެވެ.
އަސްމާ ޢަލީގެ ބައްޕައަކީ ކުޑަފުތުގެ ޢަލީ އެވެ. ކުޑަފުތުގެ ޢަލީ އަކީ، ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ބަރުބޭ ފާތިމަގެ ބަނޑުން ތުއްތަކުރަށް އުފަން ކުޑަފުތުގެ ޢަލީ (ކުޑަފުތަގެ ޢައްޔަ) އެވެ. ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ދޮންކޮއްކޯގެ ބޮޑުދޮންމަރިޔަނބުގެ ޢަލީ (ކުޑަފުތަގެ އައްޔަ) އެވެ.
މިވަނަވަރަށް ބަލާއިރު، އަސްމާޢަލީގެ ބައްޕަ (ކުޑަފުތަގެ އައްޔަ) އާއި ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ބައްޕަ (ވަލުގޭ ޔޫސުބް) އަކީ އެއްބަނޑު އެއްބަފާ 2 ބެއިންގެ ދެދަރިންނެވެ.
އަސްމާޢަލީގެ މަންމައަކީ، ތުއްދިޔަގެ ދޮންފުތުގެ މަރިޔަނބު(އައިމިނަގެ މަރިޔަނބު)، ކުޑަތަކުރާއި ކައިވެނިކޮށްގެން ލިބުނު ދޮންމަންޖެ (ޖަމީލާ) އެވެ.
އަސްމާ ޢަލީ އާއި އެއްބަނޑު އެއްބަފާތިބީ، ޔޫސުފު ޢަލީ، އަޙުމަދު ޢަލީ (ހަނދުވަރުދޭގެ)، ކަދީދާ (އަސްލު ނަމަކީ ޚަދީޖާ/ ޖަމީލާ2)، އިދުރީސް ޢަލީ އަދި ޒަކަރިއްޔާ (ނިޔާވެފައި) އެވެ.
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ދަރިންނަކީ:
ޚަދީޖާ ޢަބުދުﷲ، މޫސާޢަބުދުﷲ، ޢަލީ ޢަބުދުﷲ، މަސްޢޫދު ޢަބުދުﷲ، އައިމިނަތު ޢަބުދުﷲ، ފާޠިމަތު ޢަބުދުﷲ، އައިޝަތު ޢަބުދުﷲ، އުސްމާނު ޢަބުދުﷲ، އިސްމާޢީލް ޢަބުދުﷲ އަދި އަޙުމަދު އަސްލަމް އެވެ.
1990 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރމަހުގެ 25 ވީ އަންގާރަ ދުވަހުގެ ހެނދުނުގެ ނާސްތާއަށްފަހު ޅާނބާއި ކަތިވަޅިހިފައިގެން ޢަބުދުﷲ ޔޫސުފްގެއިން ނުކުތީ ގެޔަށް ކާށިކޮޅެއް ބޭނުންވާތީ ރުކުއަޅަންދާށެވެ. ދިޔަމަގުމަތީގައި ރަށުއޮފީހަށް ލެފިލާފައި މާލޭގައި ތިބި އޭނާގެ ދަރިން ފޯނުކުރިތޯ އޮފީހުގެ ކާތިބާކުރެން ސުވާލުކޮށްލުމަށްފަހު ކުޑަކޮށް ސަމާސާކޮށްލާފައި އޮފީހުގައި އިން ބޭބެ ކުޑަކަތީބު ޢުމަރު އާދަމް އާއިވެސް ވާހަކަދައްކާލިއެވެ. އޮފީހުން ނިކުމެގެންގޮސް އެރީ ތުނޑިޔަށްދާމަގުގެ އިރުމަތިފަރާތުގައި މިހާރު "ޝާރކް"ގެ އެހުރި ސަރަޙައްދުގައިހުރި ރުކަކަށެވެ. އެރުކުން ވެއްޓި ލިބުނު އަނިޔާތަކަށް ފަރުވާކުރަމުންދަނިކޮށް ހާލުދެރަވަމުންގޮސް އެރޭގެ 11:30 ހާއިރު މިފަނާވަނިވި ދުނިޔެ ދޫކޮށް ދެމިއޮތުމުގެ ޢާލަމަށް ދަތުރުކޮށްފިއެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހުގެ ފުލައިޓުން މާލޭގައި ތިބި ދަރިންނަށް ރަށަށް އާދެވެންދެން މަޑުކުރުމަށްފަހު ވަޅުލީ މަތިމަރަދޫ ސަހަރާގައެވެ. ޢަބުދުﷲ ޔޫސުފްގެ މައްޗަށް މަތިމަރަދޫ މިސްކިތުގައި ކުރެވުނު ކަށުނަމާދުގައި ތިން އަވަށުގެ ގިނަ ޢަދަދެއްގެ މީހުން ބައިވެރިވިއެވެ.
މާތްﷲ މިމަރްޙޫމްގެ ފުރާނަޔަށް ހެޔޮ ރަޙްމަތް ލައްވާ ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ނިޢުމަތް މިންވަރުކުރައްވާށިއެވެ. އާމީން
އަލްމަރްޙޫމް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ދީދީ(މަންދަގޭ މުޙައްމަދުބެ)، މަތިމަރަދޫ.ރޯޒީސައިޑް، ލ.ގަން
އަލްމަރްޙޫމް ޢަބުދުލްޣަފޫރު އާދަމް (ވަލުގޭ ކަޅުބެ)، މަތިމަރަދޫ. ވަލުގެ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް ޢުމަރު އާދަމް، މުކުރިމަގު. ސޯސަންވިލާ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް އަބޫބަކުރު އިބްރާހިމް، މަތިމަރަދޫ.ފިނިވާގެ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް ޔޫނުސް ޔޫސުފް، ތުނޑި.ސެވެންސްޓަރ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް އަޙުމަދު ޢަލީ، މަތިމަރަދޫ. ހަނދުވަރުދޭގެ، ލ.ގަން
ވަލުގޭ އާއިލާއަކީ މަތިމަރަދޫގެ ތަޢުލީމީ ދަންމަރު އަދުގެ ޖީލާއިހަމައަށް ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި ވަރަށް ބޮޑު ޙިއްޞާއެއް އަދާކޮށްފައިވާ އާއިލާއެއްކަމާމެދު އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތެވެ. އެގޮތުން އޭގެ އެންމެ ބޮޑު ތަޢުރީފެއް ޙައްޤުވާ ފަރާތަކީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ބައްޕަ އަލްމަރްޙޫމް ވަލުގޭ ޔޫސުފްއަށެވެ. އަލްމަރްޙޫމް ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ ވެސް އޭނާގެ ބައްޕަ ފަދައިން ކުޑަކުދިންނަށް ޤުރުއާންކިޔަވަން ދަސްކޮށްދިނުމުގެ މަސައްކަތުގައި ދެމިހުއްޓެވެެ. އަދި ރައްޔިތުން ހިންގި ބޮޑުމަދަރުސާގައި ވެސް ކިޔަވައިދިނެވެ.
މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވާ ގޮތުގައި، ޢީދުގައި ކުޅެވޭ ކުޅިވަރުތަކުގެތެރެއިން ކޯޑި އެލުވުމަށްފަހު ކިޔާ "ކޯޑި ޅަޅާ ފީވެޔޯ" މިލަވައަކީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ ހަދާފައިވާ ލަވައެކެވެ. އޭނާގެ ދުވަސްވަރުގައި މިފަދަ ކުޅިވަރުގައި ނަގާކިޔާ މީހަކީ އެއީއެވެ. ޖޯޝާއި ފޯރި އުފައްދާ ވަރުގަދަ އަޑެއްގެ ވެރިއެކެވެ. އެޒަމާނުގައި އޮންނަ މާލޫދުކިޔުންފަދަ ކަންކަމުގައި ވެސް އެންމެ އިސްރޯލެއް އަދާކުރާނީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ އެވެ.
ރޭނުމާއި ސިމެންތީގެ މަސައްކަތްތަކުގައި އޭނާގެ ހުނަރުވެރިކަން ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. މިރޮނގުން އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ މަސައްކަތަކީ އެދުވަސްވަރު ގެދޮރު ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ދޮރުބަހައްޓާ ދޮރުގެ މަތިން ފޫޓެއްހާތަނަށްރޭނުމަށްފަހު ދެންއެބަހައްޓާ ޖާލިގަނޑު ހެދުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ލަކުޑި ތައްގަނޑެއްގެ މައްޗަށް ސިމެންތި އަޅާފައި 24 ގަޑިއިރު ބަހައްޓާ ހިކުމުން ތައްގަނޑު ނަގައިގެން ހަދާ އެބާވަތުގެ ޖާލި ގަމުގައި ތައްޔާރުކުރަން ފެށި މީހަކީ ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲއެވެ. 25 ރުފިޔާއަށް ހަދައިދީފައިވާ މިބާވަތުގެ ބައެއްޖާލިތައް މިހާރުވެސް ބައެއްގޭގެއިން ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ. އޭނާގެ މަސައްކަތްތެރިކަމުގެ ރަމްޒެއްގެގޮތުން ފެންނަންހުރި އެތައް ތަނެއް މިހާރުވެސް އެބަހުއްޓެވެ. އަތިރީކޮޅަ އައްޔަގެ ގޭ (މިހާރުގެ ގޯނބިލިގޭ) މެދުފާރަކީވެސް އުވައިން އޭނާ ރޭނިފާރެކެވެ.
ރާވެރިކަމަކީ ވެސް ދަރިން ބޮޑެތިވެ ވަޒީފާ އަދާކުރަންފެށުމާއި ޖެހޭންދެން ކުރި މަސައްކަތެކެވެ. އަބަދުވެސް އަރައިއުޅޭ ތިން ރުއް ހުރެއެވެ. އޭނާއަކީ ހިލޭ ސާބަހަށް ބޮޑެތިމީހުންނާއި ކުޑަކުދިންގެ ބޯކޮށައިދިނުމުގެ މަސައްކަތްވެސް ކުރި ޚިދުމަތްތެރިއެކެވެ.
އޭނާގެ ދީލަތިކަމާއި ހިތްހެޔޮކަން ފާހަގަވެގެންދާ އެއްކަމަކީ ޚާއްސަ ކާއެއްޗެއް ގޭގައި ތައްޔާރުކޮށްފިނަމަ އެއަށް އިންސާފުކުރުމުގައި އެހެން މީހުންބައިވެރިކުރުން އާދަކޮށްފައި ވުމުންނެވެ. އެފަދަ ކެއުމަކަށް އިންސާފުކުރުމުގައި އެވަގުތަކު ފެނުނިއްޔާ ފެނުނު މީހަކު ބައިވެރިކުރުމަކީ އުފަލަކަށް ހަދާފައިވާތީއެވެ.
ނޯޓް: މި ޢާއިލާއަށް "ވަލުގޭ" މި ލަޤަބް އައިސްފައި ވަނީ ވަލުގޭ ކުޑަސޮރު (ހަންބޭގެ ޢަލީ) ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި އޭރު އަވަށުގެ މީހުން ދިރިއުޅޭ ސަރަހައްދުގެ އުތުރު ފަރާތުން ވަލުކައިރީ ގެ އެޅުމުންނެވެ. އެގެހުރީ މިހާރުގެ ވަލުގޭގެ އިރުން ގާތްގަނޑަކަށް މަތިމަރަދޫ ގުލްދަސްތާގޭ ގިފިލި އެހުރި ހިސާބުގައެވެ. އެއީ އިހުގައި ތުނޑީ އަވަށަށްދާން އޮންނަ މަގު ކައިރިއެވެ. ކުޑަސޮރުގެ ދަރިންކުރެ ވަލުގޭ ޔޫސުބް ގެއެއް އެޅީ މިހާރުގެ ވަލުގެޔާއި ބޭސްގެޔާއިދެމެދުގައެވެ. ވަލުގޭ އިބްރާހިމް ގެއެޅީ ބޭސްގޭގެ ހުޅަނގުންނެވެ. އެއީ މިހާރުގެ ފަށިއޮނުގެއެވެ. މިހާރުގެ ވަލުގެޔަކީ ވަލުގޭ ކުޑަސޮރުގެ ވަލުގޭ އާދަމްގެ ގެއެވެ. މިގޯތިތަައް ރަސްމީ ގޯތިތަކަށް ހަމަޖެހިފައިވަނީ ޖާރިޔާ މޫސާކަލޭފާނުގެ އަތޮޅުވެރިކަމުގެ ދުވަސްވަރުއެވެ. އިހުގައި ގޭގެއަށް ނަން ދީފައި ނުހުންނާތީ ނިސްބަތްކޮށްއުޅެނީ އެގެއެއް ހުންނަ ސަރަޙައްދަކަށް ނިސްބަތްކޮށް ނުވަތަ އެގޭމީހެއްގެ ނަމައް ނިސްބަތްކޮށްގެން އާންމުކޮށް ކިޔައިއުޅެއެވެ. އަދި އެ ގެއެއްގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންގެ ނަމުގެ ކުރިޔަށް ލަޤަބެއްގެ ގޮތުގައި އެ ގެއަކަށް ކިޔޭ ނަމެއް ކިޔައެވެ.
ނަސަބު:
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ބައްޕައަކީ ވަލުގޭ ޔޫސުފް ޢަލީ (ވަލުގޭ ޔޫސުބް) އެވެ. ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ޢަބުދުއްރަޙްމާނަށް ކަދީދަގެ ބަނޑުން އުފަން އައިމިނަ އާއި، ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ބަރުބޭ ފާތިމަގެ ބަނޑުން ތުއްތަކުރަށް އުފަން ވަލުގޭ ކުޑަސޮރު (ހަންބޭގެ ޢަލީ)ގެ ދަރި ވަލުގޭ ޔޫސުބެވެ. ވަލުގޭ ޔޫސުބް 83 އަހަރުގައި ނިޔައުވީ 6 ޖުލައި 1971މ. ގައެވެ. އެހެންކަމުން ވަލުގޭ ޔޫސުބް އުފަންވީ ގާތްގަނޑަކަށް 1888މ. ގައެވެ.
ވަލުގޭ ކުޑަސޮރާއި އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ތިބީ ދޮންބެ (ޔޫސުފް) އާއި ކުޑަފުތާއި ކަޅުމަންޖެއެވެ. މިދޮންބެގެ ހުސޭނާއި ދޮންބެގެ ކަދީދާގެ އާއިލާވެސް އެބައޮތެވެ. ކުޑަފުތުގެ އާއިލާވެސް މަތިމަރަދޫގައި އެބައޮތެވެ. ކަޅުމަންޖެގެ ހުރީ އެންމެ ދަރިއެކެވެ. އެއީ "ހުއްލަ ދައިތޭ" އެވެ. މީނާ ނިޔައުވީއިރުވެސް އިނދެގެން އުޅުނީ ތުނޑީ އަބޫކުރައްގޭ ޢައްޔަ އާއެވެ. ދަރިއަކު ނުލިބެއެވެ.
ވަލުގޭ ކުޑަސޮރު (ޢަލީ)ގެ ދަރިންނަކީ (ހ) ވަލުގޭ އާދަނު، (ށ)ވަލުގޭ ޔޫސުބް، (ނ)ވަލުގޭ އިބްރާހިމް، (ރ)ވަލުގޭ މަރިޔަމް (އާއިލާ މާބައިދޫގައި) ، (ބ) ވަލުގޭ ސިއްތިޔަ (އާއިލާ ގަމު ތުނޑީގައި) އެވެ.
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ މަންމައަކީ، ގަމު ތުނޑީ ތުން މުޙައްމަދުގެ ސިއްތިޔައެވެ. ތުން މުޙައްމަދުގެ ދެންތިބި ދަރިންނަކީ، ފާޠިމަ (ތުނޑީ އައިޝްދައިތަގެ މަންމަ)، ސަޢީދު (ތުނޑީ އިބްރާހިމް ޒަކީގެ މަންމަގެ ބައްޕަ)، ކުރީގެ ކަތީބު ޔޫސުފް މުޙައްމަދު (ޑރ. ޢަބުދުލްއަޒީޒް މެންގެ ބައްޕަ)، ޔޫނުސް މުޙައްމަދު (މަންޒަރު ޔޫނުސް)، އަދި ޚަދީޖާ މުޙައްމަދު (އަތޮޅު ކައުންސިލަރ ކަމާއި ތުނޑީގެ ކަތީބުކަންކުރެއްވި ޢަބުދުލްވައްޙާބުގެ މަންމަ) އެވެ.
ވަލުގޭ ޔޫސުބް އާއި ތުން މުޙައްމަދުގެ ސިއްތިޔަގެ ކައިވެނިން ލިބުނު ދަރިންނަކީ، (ށ-1) ވަލުގޭ އައިމިނަ (މީނާގެ އާއިލާ ފޮނަދޫގައި)، (ށ-2) ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ (ލ.ގަމު މަތިމަރަދޫ ގޯނބިލިގެ)، (ށ-3) ވަލުގޭ މަރިޔަނބު (މީނާ މާލޭ މ.މީރާ އަޙުމަދުފުޅާއި (މިރުސް އަޙުމަދުފުޅު ނުވަތަ ދޮންކަތްދާ އަޙުމަދުފުޅު) އިނދެގެން ލިބުނު އަންހެން ދަރިއަކީ ޖީޒާއެވެ. މިކުއްޖާ ވަރަށް ކުޑަކުޑައިރު ވަލުގޭ މަރިޔަމް ނިޔައުވީއެވެ.)
ސިއްތިޔަ ނިޔާވުމުން ވަލުގޭ ޔޫސުބް ކައިވެނިކުރެއްވީ ލ.އިސްދޫ ކަލައިދޫ ޢީސާގެ ދޮން އައިޝަ އާއެވެ. ކަލައިދޫ ޢީސާގެ ދަރިންނަކީ (ހ) ދޮންއައިޝާ (ށ) ހަރީރާ (އައިސް ޓްރޭޑަރސް ޢަބުދުﷲގެ މަންމަ)، (ނ) ކަލައިދޫ މުޙައްމަދު (ޖައުފަރުބޭގެ ބައްޕަ)، (ރ) އިސްދޫ ދޮންސޮރު (އިސްދޫ ކައުންސިލަރ ޚަލީލްގެ ބައްޕަ) އެވެ.
ވަލުގޭ ޔޫސުބަށް ކަލައިދޫ އީސާގެ ދޮންއައިޝާގެ ބަނޑުން ލިބުނު ދަރިއަކީ(ށ-4) ޔޫނުސް ޔޫސުފް އެވެ. މި ޔޫނުސްގެ އާއިލާ މިހާރު ދިރިއުޅެނީ ލ.ގަމުގައި މުންޑޫ-ކަޅައިދޫ ރައްޔިތުން އާބާދުވެފައިވާ ސަރަޙައްދުގައެވެ.
ޒަވާޖީ ޙަޔާތް:
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲ ތިން ކައިވެންޏެއް ކުރި އެވެ. ފުރަތަމަ ކައިވެންޏަކީ މަތިމަރަދޫ ހިންޏަމެންގޭ ޢަލީ (ކުޑައައްޔަ)ގެ ކަދީދާއާއި ކުރި ކައިވެންޏެވެ. އެއަށްފަހު ތުއްދިޔަގެ ދޮންފުތުގެ މަރިޔަނބު (އައިމިނަގެ މަރިޔަނބު)ގެ ކަޅުކުރު (އާދަމް ޝަމީމް)ގެ ސަންފާ އާއެވެ. ދެން ކައިވެނިކުރީ ކުޑަފުތަގެ އައްޔަގެ އަސްމާ އާއެވެ. ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ހުރިހާ ދަރިންގެ މަންމައަކީ މި އަސްމާ އެވެ.
އަސްމާ ޢަލީގެ ބައްޕައަކީ ކުޑަފުތުގެ ޢަލީ އެވެ. ކުޑަފުތުގެ ޢަލީ އަކީ، ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ބަރުބޭ ފާތިމަގެ ބަނޑުން ތުއްތަކުރަށް އުފަން ކުޑަފުތުގެ ޢަލީ (ކުޑަފުތަގެ ޢައްޔަ) އެވެ. ކުޅުދުއްފުށީ ކަތީބުގެ ހިޔަލަގެ ދޮންކޮއްކޯގެ ބޮޑުދޮންމަރިޔަނބުގެ ޢަލީ (ކުޑަފުތަގެ އައްޔަ) އެވެ.
މިވަނަވަރަށް ބަލާއިރު، އަސްމާޢަލީގެ ބައްޕަ (ކުޑަފުތަގެ އައްޔަ) އާއި ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ބައްޕަ (ވަލުގޭ ޔޫސުބް) އަކީ އެއްބަނޑު އެއްބަފާ 2 ބެއިންގެ ދެދަރިންނެވެ.
އަސްމާޢަލީގެ މަންމައަކީ، ތުއްދިޔަގެ ދޮންފުތުގެ މަރިޔަނބު(އައިމިނަގެ މަރިޔަނބު)، ކުޑަތަކުރާއި ކައިވެނިކޮށްގެން ލިބުނު ދޮންމަންޖެ (ޖަމީލާ) އެވެ.
އަސްމާ ޢަލީ އާއި އެއްބަނޑު އެއްބަފާތިބީ، ޔޫސުފު ޢަލީ، އަޙުމަދު ޢަލީ (ހަނދުވަރުދޭގެ)، ކަދީދާ (އަސްލު ނަމަކީ ޚަދީޖާ/ ޖަމީލާ2)، އިދުރީސް ޢަލީ އަދި ޒަކަރިއްޔާ (ނިޔާވެފައި) އެވެ.
ވަލުގޭ ޢަބުދުﷲގެ ދަރިންނަކީ:
ޚަދީޖާ ޢަބުދުﷲ، މޫސާޢަބުދުﷲ، ޢަލީ ޢަބުދުﷲ، މަސްޢޫދު ޢަބުދުﷲ، އައިމިނަތު ޢަބުދުﷲ، ފާޠިމަތު ޢަބުދުﷲ، އައިޝަތު ޢަބުދުﷲ، އުސްމާނު ޢަބުދުﷲ، އިސްމާޢީލް ޢަބުދުﷲ އަދި އަޙުމަދު އަސްލަމް އެވެ.
ނިޔައުވުން:
1990 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރމަހުގެ 25 ވީ އަންގާރަ ދުވަހުގެ ހެނދުނުގެ ނާސްތާއަށްފަހު ޅާނބާއި ކަތިވަޅިހިފައިގެން ޢަބުދުﷲ ޔޫސުފްގެއިން ނުކުތީ ގެޔަށް ކާށިކޮޅެއް ބޭނުންވާތީ ރުކުއަޅަންދާށެވެ. ދިޔަމަގުމަތީގައި ރަށުއޮފީހަށް ލެފިލާފައި މާލޭގައި ތިބި އޭނާގެ ދަރިން ފޯނުކުރިތޯ އޮފީހުގެ ކާތިބާކުރެން ސުވާލުކޮށްލުމަށްފަހު ކުޑަކޮށް ސަމާސާކޮށްލާފައި އޮފީހުގައި އިން ބޭބެ ކުޑަކަތީބު ޢުމަރު އާދަމް އާއިވެސް ވާހަކަދައްކާލިއެވެ. އޮފީހުން ނިކުމެގެންގޮސް އެރީ ތުނޑިޔަށްދާމަގުގެ އިރުމަތިފަރާތުގައި މިހާރު "ޝާރކް"ގެ އެހުރި ސަރަޙައްދުގައިހުރި ރުކަކަށެވެ. އެރުކުން ވެއްޓި ލިބުނު އަނިޔާތަކަށް ފަރުވާކުރަމުންދަނިކޮށް ހާލުދެރަވަމުންގޮސް އެރޭގެ 11:30 ހާއިރު މިފަނާވަނިވި ދުނިޔެ ދޫކޮށް ދެމިއޮތުމުގެ ޢާލަމަށް ދަތުރުކޮށްފިއެވެ.
ޖެހިގެން އައި ދުވަހުގެ ފުލައިޓުން މާލޭގައި ތިބި ދަރިންނަށް ރަށަށް އާދެވެންދެން މަޑުކުރުމަށްފަހު ވަޅުލީ މަތިމަރަދޫ ސަހަރާގައެވެ. ޢަބުދުﷲ ޔޫސުފްގެ މައްޗަށް މަތިމަރަދޫ މިސްކިތުގައި ކުރެވުނު ކަށުނަމާދުގައި ތިން އަވަށުގެ ގިނަ ޢަދަދެއްގެ މީހުން ބައިވެރިވިއެވެ.
މާތްﷲ މިމަރްޙޫމްގެ ފުރާނަޔަށް ހެޔޮ ރަޙްމަތް ލައްވާ ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ނިޢުމަތް މިންވަރުކުރައްވާށިއެވެ. އާމީން
މަޢުލޫމާތުގެ މަސްދަރުތައް:
އަލްމަރްޙޫމް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ދީދީ(މަންދަގޭ މުޙައްމަދުބެ)، މަތިމަރަދޫ.ރޯޒީސައިޑް، ލ.ގަން
އަލްމަރްޙޫމް ޢަބުދުލްޣަފޫރު އާދަމް (ވަލުގޭ ކަޅުބެ)، މަތިމަރަދޫ. ވަލުގެ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް ޢުމަރު އާދަމް، މުކުރިމަގު. ސޯސަންވިލާ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް އަބޫބަކުރު އިބްރާހިމް، މަތިމަރަދޫ.ފިނިވާގެ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް ޔޫނުސް ޔޫސުފް، ތުނޑި.ސެވެންސްޓަރ، ލ.ގަން
އަލްފާޟިލް އަޙުމަދު ޢަލީ، މަތިމަރަދޫ. ހަނދުވަރުދޭގެ، ލ.ގަން
No comments:
Post a Comment